پنج نکته درباره مطالعه کارآمد
.

درس خواندن کاری زیبا، رویایی، دوست داشتنی و طاقت فرساست! بسیار کم هستند افرادی که واقعا از درس خواندن و مطالعه لذت می برند. حتی این افراد هم وقتی مجبور به خواندن چیزی شوند، خیلی وقتها به سختی هایی برمی خورند. به هر حال چه لذت ببرید و چه نبرید، باید حداقل برای کنکور و امتحانات درس بخوانید و در عین حال طوری بخوانید که بتوانید در رقابت پیروز شوید. البته درس خواندن آنچنان مشکل نیست که نتوان بر آن غلبه کرد. در درس خواندن هم مثل هر موضوع دیگری، اصولی وجود دارد که رعایت آنها باعث می شود کارآیی، بازدهی و اعتماد به نفستان بالا برود و به موفقیت های بیشتری برسید و حتی از خواندن لذت هم ببرید! در این نوشتار سعی خواهیم کرد به برخی از این اصول اشاره کنیم:

.

تمرکز خود را حفظ کنید
 داشتن تمرکز شرط مطالعه است و هرقدر بتوانید آن را بالاتر ببرید، بازدهی و یادگیریتان افزایش می یابد. یکی از مهمترین شروط حفظ تمرکز داشتن محیطی مناسب برای مطالعه (مثل کتابخانه یا یک اتاق ساکت و خلوت) است که خوشبختانه تقریبا همه می توانند از آن برخوردار شوند.

نکته دیگری که مهم است، طول زمان مطالعه است. مغز انسان به گونه ای است که در شرایط عادی حداکثر 45 دقیقه می تواند بر چیزی متمرکز شود. بنابراین اگر چند هفته ای است که مطالعه را شروع کرده اید، نباید انتظار داشته باشید که مثلا 2 ساعت به طور مداوم مطالعه کنید. یک کتاب را بردارید و شروع به خواندن کنید، هرجا متوجه شدید جمله ها را دوبار می خوانید یا چند دقیقه ای است که دیگر جلوتر نمی روید، مطالعه را قطع کنید و ببینید که چند دقیقه از زمان مطالعه تان می گذرد. اگر این زمان در حدود 40 دقیقه تا 1 ساعت باشد، خوب و کافی است و بعد از آن یک ربع استراحت کنید. اگر این زمان کمتر از 40 دقیقه است، باز هم مطالعه را قطع کنید و به همان نسبت از میزان استراحت خود کم کنید. مثلا 5 یا 10 دقیقه استراحت کنید. به تدریج خواهید دید که بدون آنکه کاری بیش از این انجام دهید، زمان مطالعه و قدرت تمرکزتان بالا می رود و می توانید دقایق طولانی تری مطالعه کنید. اما در هر صورت بیش از 5/1 ساعت به صورت ممتد مطالعه نکنید.

اگر مشکلات جدی در زمینه تمرکز دارید، مثلا در هر صورت و در هر شرایطی نمی توانید بیشتر از یک ربع مطالعه کنید، در اینصورت احتمالا باید از برخی درمان های دارویی و یا غیردارویی موثر مانند درمان جدید لورتا استفاده کنید. در مراکز علوم اعصاب سایبر، از پروتکل های بسیار موثری برای افزایش تمرکز، کاهش اضطراب و افزایش سرعت درک مطلب استفاده می شود که می توانند بازدهی شما را در درس خواندن به میزان قابل توجهی افزایش دهند. این پروتکل ها هم برای درمان استفاده می شوند و هم برای ارتقا، به این معنی که حتی اگر مشکلی در تمرکز ندارید اما می خواهید بهتر شوید و در رقابت پیش بیفتید، می توانید از این تکنولوژی استفاده کنید.

.

دروس را با ترتیبی مشخص مطالعه کنید
 ترتیب دروس هم از موارد مهم مطالعه است. اصل کلی آن است که درسهای مشابه را پشت سر هم نخوانید. علت این مسئله باز هم به مغز و خستگی عصبی بر می گردد. ترتیب درسهای متفاوت، باعث حفظ مکانیزم توجه و تمرکز می شوند و از خستگی کلی شما جلوگیری می کنند. برای کسانی که برای کنکور ورود به دانشگاه ها مطالعه می کنند، بهترین حالت یک درس اختصاصی و یک درس عمومی است. البته گاهی برخی دروس هستند که برای آنکه خواندن آنها نتیجه بخش باشد باید بیش از یک ساعت مداوم به آنها پرداخت. در این موارد،  ناچار باید درس را در دو نوبت خواند اما بازهم بین این دو نوبت، حتما یک ربع استراحت کنید. نکته بعدی در این قسمت این است که ترتیب مطالعه خود را ثابت نگه دارید. یعنی می توانید نیمی از درسها را هر روز قبل از ظهر بخوانید و نیم دیگر را بعد از ظهرها. به عنوان مثال هر روز و قبل از ظهر درسها را به ترتیب فیزیک، ادبیات، شیمی و بینش مطالعه کنید و تا جایی که می توانید این ترتیب را به هم نزنید. پس درسها را به ترتیب دلخواه خودتان ( و با رعایت نکته بعدی!) مرتب کنید و به آن عمل کنید.

.

درس های مشکل را در ابتدا بخوانید
 این یکی از کلیدی ترین نکات مطالعه است که اغلب خلاف آن عمل می شود. همیشه درس هایی وجود دارند که از نظر ما یا سخت و مشکلند یا آنکه ما علاقه ای به آنها نداریم. در اکثر موارد درس هایی هستند که هم سختند و هم ما به آنها بی علاقه ایم! خب سوال اصلی اینجاست که با این دروس چه کنیم؟ ساده ترین راه حذف این دروس است. اما در کنکور یا امتحانات همه درسها مهمند و از طرف دیگر خیلی ها ساده ترین راه (یعنی حذف درس) را انجام می دهند، بنابراین کسانی که ساده ترین راه را انتخاب نمی کنند، موفق ترند، یعنی اتفاقا درس های مشکل و خسته کننده را بیشتر می خوانند.. راه دیگری که افراد معمولا انتخاب می کنند، آن است که ابتدا درسهایی را می خوانند که آسان تر است یا بیشترین علاقه را به آن دارند و تصمیم می گیرند که درسهای سخت تر و مشکل تر را بعد از آنها بخوانند. دلیلی هم که ذکر می کنند این است که کمی با درسهای آسان تر مغزمان راه بیفتد تا درسهای سخت را بهتر بخوانیم. اما متاسفانه مغز در عین حال که راه می افتد، خسته هم می شود و همین باعث می شود که انگیزه هم پایین تر بیاید. نتیجه آن می شود که درسهای سخت و مشکل هیچ وقت خوانده نمی شوند و یا اگر کسی با این روش و با اراده قوی شروع به خواندنشان کند، معمولا با بازدهی کم مواجه می شود. پس راه حل چیست؟ براي برخورد با اين گونه درسها هم يك اصل كلي وجود دارد. درسها را به ترتيب و از مشكل ترين به آسان ترين بخوانيد. همينطور درسي را در ابتدا بخوانيد كه كمترين علاقه را به آن داريد و درسي را در آخرين نوبت بخوانيد كه بيشترين علاقه را به آن داريد. اين اصل نه تنها در درس خواندن كه در حوزه هاي ديگر زندگي هم صدق مي كند. يعني در ابتدا كارهايي را انجام دهيد كه كمترين علاقه را به انجامشان داريد و از طرف ديگر بيشترين ضرورت را براي آنها احساس مي كنيد. بعد كارهايي كه ضرورت بالايي دارند و شما هم به انجام آنها علاقمنديد و در انتها كارهايي كه ضرورت پاييني دارند ولي شما به آنها علاقمنديد. رعايت اين نكته به شما كمك مي كند كه بر درس هايي كه هميشه برايتان مشكل ايجاد مي كرده اند، غلبه كنيد. به عنوان مثال در کنکور، اگر شيمي درسي باشد كه از آن متنفريد يا برايتان سخت است (و يا هم متنفريد و هم برايتان سخت است!) و ادبيات آسان ترين يا شيرين ترين درس برايتان باشد، مطلوب ترين حالت مطالعه مثلا در نوبت قبل از ظهر به صورت شيمي، عربی، فيزيك و ادبيات است.

.

جرأت نه گفتن داشته باشيد
شايد تعجب كنيد كه اين مسئله چه ربطي به مطالعه دارد. كتابخانه ها و محيط هاي عمومي علي رغم محاسن بسيار زيادي كه دارند، برخي عيبها را هم دارند. یکی از مهمترین آنها مشکل دوستان و آشنایان در محیط کتابخانه است. تصور کنید که شما همه شرایط مطالعه را فراهم کرده اید و طبق اصولی که گفته شد و با تمرکز بالا مشغول مطالعه اید. ناگهان دوستی وارد کتابخانه می شود و برای احترام به شما، از نزدیک سلام می دهد و احوال پرسی می کند. خب چه اتفاقی می افتد؟ مسلما این موضوع تاثیر زیادی بر روند مطالعه شما نمی گذارد اما به هرحال کمی از تمرکزتان را حداقل برای دقایقی بعد کاهش می دهد. اتفاق بدتر آنجاست که این دوست صحبت را ادامه بدهد و بدتر اینکه  از شما برای استراحت یا صرف چای یا ناهار و یا هر چیز دیگر دعوت کند، در حالیکه هنوز وقت استراحت شما نشده است. در این داستان فرضی، این دوست همه این کارها را از روی احترام و علاقه به شما انجام می دهد و هیچ قصد و نیت بدی هم ندارد، اما شما هم هدف مهمی دارید و برای آن برنامه ریزی کرده اید و کار دوستتان ناخواسته باعث اختلال در برنامه شماست. در این موارد باید چه کنیم؟ در این موارد قدم اول این است که به کتابخانه ای بروید که هیچ آشنایی نداشته باشید و در طول چند ماهی هم که در کتابخانه هستید تا حد امکان با کسی ارتباط برقرار نکنید. به یاد داشته باشید که ایجاد دوستی در کتابخانه ها یک اشتباه بزرگ است. قدم دوم این است که در صورتی که دوستانی دارید، خودتان هیچوقت در نقش آن دوست خیرخواه مخل برنامه دیگران نباشید. در سومین قدم و قبل از مطالعه، موضوع را محترمانه و دوستانه برای دوستانتان شرح دهید و از آنها هم بخواهید که به برنامه و هدف شما احترام بگذارند. در چهارمین قدم و در صورتی که برخی از دوستانتان همچنان رعایت نمی کنند و به خیرخواهی خود ادامه می دهند! و شما را دعوت می کنند، محترمانه و محکم به آنها نه بگویید و سر حرف خود بایستید. ممکن است طرف مقابل ناراحت شود، اما به یاد داشته باشید که این مشکل شما نیست و علاوه بر آن از بهترین راه های نشان دادن دوستی، احترام به برنامه دوستان است.

.

جایی که مطالعه می کنید، استراحت نکنید
 همانطور که گفته شد، استراحت کافی نه تنها مفید بلکه از شروط حفظ تمرکز در دوره های طولانی و چند ساعته است. برای استراحت چند نکته کلیدی وجود دارد. اولین نکته عدم استراحت در محل مطالعه است. برای استراحت بهترین کار بیرون رفتن و خوردن خوراکی یا یک ربع قدم زدن است. اما ماندن در سالن مطالعه یا اتاق نه تنها کمک چندانی به شما نمی کند، بلکه احتمالا موجب اختلال در کار خودتان یا دیگران هم می شود. کار بدتر دراز کشیدن پشت صندلی یا در جایی است که درس می خوانید. این کار به طور کلی در بلندمدت باعث تخریب انگیزه و تمرکز لازم برای مطالعه می شود. در صورتی که به شدت نیازمند درازکشیدن هستید، بیرون از اتاق یا سالن دراز بکشید و اگر بیرون جایی نبود، در بخشی از اتاق یا سالن مطالعه و به طوری که مزاحم دیگران نباشید، دراز بکشید. برای خوابیدن بعد از ظهر هم ابدا در محل مطالعه نمانید. رعایت این نکات باعث می شود که مغزتان در محیطی که درس می خوانید به مطالعه عادت کند و در نتیجه تمرکز بیشتری بر موضوع داشته باشد.

در مطالعه نکات بسیار دیگری هم وجود دارند. در اینجا تنها برخی از مهمترین و موثرترین نکات مطرح شدند و باقی نکات را قطعا در جریان مطالعه خودتان کشف خواهید کرد. خواهید دید که با رعایت همین چند نکته موثر، بر بازدهی و توانایی مطالعه خود خواهید افزود. به یاد داشته باشید که شما هدف مهمی دارید و با رعایت اصول، توانایی و شایستگی رسیدن به اهدافتان را هم دارید.

موفق و پیروز باشید